صلاح الدین آشتی نویسنده،شاعر، مترجم و زبان شناسی توانای کرد متولد مهاباد در گفت وگو با خبرنگار کردپرس به بررسی ابعاد شعر هیمن پرداخته است.
این مترجم زبردست تا کنون ۲۰ کتاب تاریخی را به زبان کردی ترجمه کرده و دو کتاب تاریخی به نام های «تاریخ خروج اکراد و قتل و غارت شیخ عبیدالله بدبنیاد و اغتشاش و فتنه‌ی زیاد در مملکت آذربایجان» و «کردهای امپراتوری عثمانی» از ایشان به زبان فارسی نیز به چاپ رسیده است. همچنین ده ها مقاله ادبی از ایشان روزنامه ها و مجلات در دسترس است.
متن داین گفت وگو به شرح زیر است:
کردپرس؛ محور اصلی شعرهای مامۆستا هێمن بر چه مبنایی استوار است؟
آشتی، محور اصلی اشعار استاد مبتنی است بر اصالت انسان ، خردورزی، آزادیخواهی، تعالی اندیشه، شناخت زیبایی، مقاومت در برابر استبداد، طبیعت‌گرایی، گذر از مرحله‌ی ناامیدی به وادی امید و سرانجام واقع‌گرایی بر اساس خط‌مشی روشنفکری. البته تکامل و پرورش یافتن ذهن خلاق شاعر در طول زمان بر شالوده‌ی اندیشه‌ی سیاسی ، ادبی و اجتماعی دوران پر فراز و نشیب زندگی او استوار بوده است و همچنین شاخصترین خصوصیت شعر سهل‌ممتنع در شیوه‌ی کلام شیوای وی متبلور بوده و هست.
کردپرس؛ در اشعار ایشان چه موضوعاتی برجسته شده است؟
آشتی، برترین موضوعاتی که در اشعار ایشان دیده می شود، احقاق حقوق انسان، احقاق حقوق زنان، احقاق حقوق پایمال شده‌ی کوردها، همزیستی مسالمت‌آمیز، ترسیم طبیعت، خیال‌پردازی، امید به فردایی روشن و گسترش اندیشه‌ی روشنگری و روشنفکری در حیطه‌‌ی درخشان آزادی است.
کردپرس؛ تاثیر دو محور (شعر کلاسیک و عروضی) و (شعر کوردی و دوری از قالب کلاسیک) را در اشعار مامۆستا هێمن چگونه ارزیابی می کنید؟
آشتی، استاد در این زمینه با توجه به آشنایی نسبتا عالی با اوزان عروضی و هجایی، توانسته به صورت طبیعی قالب و فرم را به منظور بیان اندیشه‌ی خود استخدام کرده و با توجه به آشنایی کامل با ادبیات فولکلور کوردی به نوعی نوگرایی در چهارچوب شعر اقدام ورزد. وی با این بینش وزن هجایی را دستاوردی اصیل از گذشته‌های دور پنداشته و در تشویق و ترغیب نسل خود و آینده نقش بسزایی ایفا کرده است.
کردپرس؛ آیا می توان تاثیر مامۆستا گۆران در اشعاری که به شیوه ی (به سته ی کوردی) نوشته شده اند مشاهده کرد؟
آشتی، بی‌گمان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در ادبیات هر ملتی بعنوان شاکله‌ی آن شناخته میشود و تاثیر ادبیات غربی از طریق ورود ادبیات ترک‌ها به حوزه‌ی کوردستان عراق چنین انعکاسی داشته است. معاصر بودن هیمن و گوران و پیشگام بودن گوران در عرصه‌ی نوگرایی یا به زبانی ساده‌تر نوعی بازگشت به خویشتن، واکنش مثبت هیمن را نیز به دنبال داشته است.
کردپرس؛ چرا مامۆستا هێمن با توجه به توانایی ادبی خود از سبک کلاسیک فرانر نرفته اند و قالبهای شعر نو را آزمون نکردند؟
آشتی، چنانکه مشاهده میشود، هیمن وزن هجایی را به‌عنوان خمیرمایه‌‌ی بخشی از اشعار خود قرار داده، که برگرفته از داستان‌های منظوم فولکلور کوردی است و گاها فارغ از قید و بند قافیه به سبک وزن عروضی است. اجتهاد هیمن و سواره ایلخانی‌‌زاده در این زمینه غیر قابل انکار است؛ اما هیمن به‌واسطه‌ی نوعی بینش محطاتانه نتوانست از چنین مرزی تجاوز کند، گرچه نسل جدید را با تمام وجود به نهادن چنین گامی تشویق می‌کرد. او معتقد بود تکرار شیوه‌ی کلاسیک ادبیات را در منجلات تشبیهات و استعارات فرسوده فرو خواهد برد. پرداختن به شعر نو و نیز نوگرایی از تئوری‌های شفاهی استاد بود و همواره اظهار می‌کرد که دیگر از من گذشته.
کردپرس؛ چرا مامۆستا هێمن را یک شاعر رئالیست می خوانند؟
آشتی، هر چند هیمن در وادی تفکر ناتورالیستی نیز قدم برداشته، اما با توجه به ضرورت نگرش عمیق به درد مشترک انسان‌ها و گام نهادن در راه مبارزات سیاسی، واقع‌گرایی را سرلوحه‌ی هنر خویش قرار داده است. هیمن خیال‌پردازی افراطی را نوعی پوچ‌گرایی بیهوده قلمداد کرده، هر چند که خیال شاعرانه‌ی او برای بیان مفاهیم والای واقعی در حد کمال است.
کردپرس؛ به نظر شما در شعر مامۆستا هێمن ناتورنالیزم بر دیدگاه رئالیستی ایشان غلبه دارد؟
آشتی، رگه‌های ناتورالیستی در شعر استاد هیمن چون در خدمت بیان واقعیات ملموس روزگار خود او بوده هرگز نتوانست بر رئالیسم بچربد و چنانکه گفته شد افتادن در وادی سیاست او را به میدان روشنگری رهنمون شد و در این عرصه ناتورالیسم حدی دارد و بیش از آن نام
طلوب جلوه‌گر خواهد شد.
کردپرس؛ آثار مامۆستا هێمن را با توجه به ساده نویسی و دوری از لغات بیگانه،می توان به عنوان یک فرهنگ جامع زبان و ادب کردی مورد استفاده قرار داد؟
آشتی، یکی از شاخصترین پدیده‌ها در نظم و نثر هیمن، زبان ساده و بی‌آلایش و بی‌پیرایش است. هیمن معتقد بود که پالودگی و اصالت زبان در میان مردمان روستایی نمود کامل دارد و آنان گنجینه‌ی فرهنگ زبان کوردی هستند. بر همین اساس و با توجه به آورده‌های فرهنگ کوردی از داستان‌ها، افسانه‌ها و ترانه‌ها به تلطیف زبان پرداخته و بی‌گمان در این زمینه موفقیت چشمگیری به‌دست آورده و بر پایه‌ی همین معیار آثار استاد می‌توانند به‌عنوان آفریننده‌ی بخش قابل توجهی از فرهنگ زبان کوردی برشمرده شوند./
گفت وگو از تانیا شعفی
منبع: کردپرس